De opkomst fan it Frysktalige tydskrift kinne je net los sjen fan it Frysk Genoatskip en foaral net fan it Selskip.

Stel je libje yn de twadde helte fan de njoggentjinde iuw en je wolle in Frysktalich stik publisearje. Dan falle jin twa dingen op: Yn it foarste plak dat der sa’n grutte kar-út is oan periodiken (nei 1850 minimaal fjouwer yn itselde tiidrek mei in respektabele oplaach fan sa’n seishûndert eksimplaren it nûmer) en twads dat der ynhâldlik sa’n bytsje ferskil is tusken de periodiken. Titels lykas De Bijecoer, De Fryske Huesfrjeun en For hûs en hiem litte sjen dat se benammen in boargerlik, braaf karakter hiene. Yn ús iuw fine wy de literatuer dy’t dy tydskriften opsmieten faak net mear sa botte nijsgjirrich, mar nijsgjirrich binne wol it byld fan Fryslân dat de skriuwers sketsten, it nije lêzerspublyk dat se wisten oan te lûken en de skriuw- en taalnoarm dy’t se mei inoar stal joegen.

De opkomst fan it Frysktalige tydskrift kinne je net los sjen fan it Frysk Genoatskip en foaral net fan it Selskip. Beide ferieningen hiene organen dêr’t se har ideeën en doelen yn ferwurden en dy’t ek tsjinnen om de ferskate kriten (ôfdielingen) mei inoar te ferbinen en nije leden mei oan te lûken. Sûnder de finansjele stipe yn de foarm fan groepsabonneminten koene de measte periodiken oars ek net út. Dat gou al foar it Friesch Jierboeckje fan it Frysk Genoatskip en Iduna (1845-1870) dat it Selskip fan 1851 ôf stipe, oant en mei Sljucht en Rjucht, dat mislearre yn 1890 mar fan 1897 ôf suksesfol waard troch it kollektive Selskipsabonnemint en bestie oant 1941.
 
Iduna ferskynde alle moannen, hie sa’n twahûndert abonnees en telde sechstjin siden. Harmen Sytstra sette útein mei Iduna yn in tiid dat der hieltyd mear kranten by kamen yn Fryslân: fan fjouwer yn 1850 nei sechstjin yn 1870. Yn dy kranten wie yn it earstoan gjin romte foar Frysktalich wurk. Iduna krige yn 1851 konkurrinsje fan Waling Dykstra syn De Fryske Huesfrjeun (1851-1868) dat om de moanne ferskynde. Konkurrinsje wie der ek tusken de beide jierboekjes dêr’t deselde twa mannen mei anneks wiene, Sytstra syn Swanneblommen (1850-1916) en Dykstra syn De Bije-coer (1845-1895). Yn de praktyk skreauwen in protte Selskipsleden yn alle fjouwer periodiken. Sy seagen it skriuwen fan Fryske stikken as har grutste plicht.

Tydskriften moatte net allinne fol komme, se moatte ek printe en ferspraat wurde. Oanfitere troch it sukses fan it Selskip begûn in oantal útjouwers yn Fryslân him nei 1840 te spesjalisearjen yn Fryske literatuer. Nije útjouwers wiene bygelyks de Ljouwerter útjouwers Meindertsma (Iduna) en Eisma (Sljucht en Rjucht).

Om in better byld te krijen fan de funksje dy’t de blêden hiene en fan it feroarjende lêzerspublyk moatte wy sjen nei de oplaachsifers, de finansiering en nei wa’t in abonnemint betelje koene. Dat wiene nei alle gedachten allinne minsken út de liberale middenklasse. Neffens in berekkening fan skriuwer Trinus Riemersma yn 1984 koste in jierboekje of in Fryske roman foar in arbeider al gau oardel of twa oere lean. De otterdokse middenklasse, yn Fryslân grutter as de liberale middenklasse, lies gjin Frysk. Dochs binne de oplaachsifers, relatearre oan it oantal leden fan it Selskip, knap heech. Sljucht en Rjucht sette útein mei mar leafst tûzen abonnees yn in tiidrek dat de belangstelling foar it Frysk ek yn sosjalistyske rûnten tanaam. De sifers litte sjen dat de tydskriften en periodiken dêr’t Waling Dykstra yn behelle wie it goed diene. Dat wie omdat er in mear tagonklike stavering brûkte en ek omdat er de krekte toan wist te treffen.

Titelblêd De Fryske huesfrjeun, 1856.