‘Waling-om’ (omke Waling) en ‘Tsjibbe Gearts’, sa’t har flaainamme wiene yn de rûnten fan it Selskip, wiene beiden mannen fan tolve ambachten, trettjin ûngemakken.

Master, dokter, dominy, notaris, feedokter, gemeentesekretaris, gemeenteûntfanger, in pear ambachts- en hannelslju, wat boeren en wat rinteniers. Dat wiene neffens Trinus Riemersma yn de njoggentjinde iuw de lêzers fan Frysk proaza lykas Waling Dykstra syn De silveren rinkelbel (1856) en De Fryske Thyl Ulespegel (1860) of Fen 1856 oan 1859 fan Selskipsearelid Tsjibbe Gearts van der Meulen. Riemersma wiisde der ek op dat de oantsjutting ‘folksliteratuer’ foar de njoggentjinde iuw eins in ferkearde yndruk jout. De earste Fryske romans fan foar 1900 berikten wierskynlik op syn heechst sa’n seishûndert minsken (útgeande fan oplaachsifers) út de liberale middenklasse. Dat makket dit earste, langere Fryske proaza yn de literatuerskiednis fansels net minder nijsgjirrich.

‘Waling-om’ (omke Waling) en ‘Tsjibbe Gearts’, sa’t har flaainamme wiene yn de rûnten fan it Selskip, wiene beiden mannen fan tolve ambachten, trettjin ûngemakken. Waling Dykstra wie de soan fan in bakker en fan berop, it iene nei it oare, bakkersfeint, suteler, ferver, help yn in printerij en fan 1861 ôf boekferkeaper yn Holwert dêr’t er him mei syn grutte húshâlding definityf nei wenjen sette. Underwilens besocht er as skriuwer de kost te fertsjinjen en wie er as redakteur behelle yn alderhande blêden en jierboekjes. Fan de pinne rûnkomme slagge allinne yn syn Holwerter tiid, tanksij it sukses fan it Winterjûnenocht (finster 9) en, nei 1885, in oanstelling as einredakteur fan it earste folslein Frysktalige wurdboek. Freon en Winterjûnenocht-maat fan de earste jierren Tsjibbe Gearts van der Meulen (1824-1906) wie de soan fan in Burgumer klokmakker. Hy hie allyksa allerhande baantsjes foardat er oan de ein fan syn karriêre úteinlik redakteur en útjouwer waard fan de suksesfolle Bergumer Courant. Dykstra en Van der Meulen wiene beide ek befreone mei Harmen Sytstra.

In stellen horloazje wurdt ferwiksele mei in oar horloazje dat foar de grap ôfpakt is. Fan dat lêste horloazje binne de wizers ferset, om geheim te hâlden dat in ferlyfd stel inoar troffen hat. In rjochter bringt op it lêst de wierheid oan it ljocht. Dat is yn in nutedop de yngewikkelde yntriizje fan Fen 1856 oan 1859, dat skreaun wie tsjin it drankmisbrûk. It plot fan de roman De silveren rinkelbel is wat minder yngewikkeld mar noch hieltyd net simpel. Dat histoaryske ferhaal, dat spilet oan de ein fan de achttjinde iuw, draait om in kwytrekke bern en in fûnling, dy’t by einsluten ien en deselde blike te wêzen. Troch in tafallich treffen tusken mem, ûntfierster en adopsjemem komt de wierheid jierren letter boppe wetter. De fûnling ûntdekt syn wiere identiteit en neat kin in lokkich houlik mear tsjinhâlde.

Yn syn ûndersyk nei de noarmen en wearden fan it Fryske proaza fan 1855 oant 1945 fettet Riemersma de ferskillen tusken proaza út de njoggentjinde en tweintichste iuw as folget gear: ‘Wanneer je in de 19e eeuw een roman of een groot verhaal schrijft, dan vertel je over gescheiden geliefden; schrijf je in de 20e eeuw een roman, dan is dat natuurlijk een boerenroman.’ Yn de njoggentjinde iuw ûntstiet de yntriizje troch in fersteuring fan de harmoanyske ferhâldingen yn de mienskip, yn de tweintichste iuw ferplakt it konflikt him nei de binnenwrâld fan de haadpersoan. 

Riemersma merkt op dat it earste Fryske proaza besiket om like goed te wêzen as midsmjittige bûtenlânske literatuer. In bytsje nitelich fergeliket er dat mei in sûvenirswinkeltsje mei ymportearre brol, optúgd mei Fryske flachjes. As wy dit wurk mei moderne literêre mjitstêven beoardielje, steure wy ús oan de moralistyske ferteltoan, de swart wytskema’s en it útwrydske plot. Mar yn har eigen tiid ferwachten lêzers neat oars fan de pionierjende skriuwers Dykstra en Van der Meulen.

De achtste printing fan De silveren rinkelbel út 2003.