Sa'n fiifhûndert jier nei de Lex Frisionum, fan 1300 ôf, folge in tiidrek dat yn rêd tempo alderhande offisjele dokuminten yn it Frysk opsteld waarden. 

Yn it Fryske Asegaboek, in samling Fryske wetten út de midsiuwen, koene je neffens Jacob Grimm de woartels fine fan de poëtyske Germaanske taal en kultuer. Yn syn essay Von der Poesie im Recht út 1816 gie er derfoar yn ’e pleit om goed op dy fertutearze skatten te passen. Oebele Vries, auteur fan de blomlêzing Asega, is het dingtijd? (2007) mei de hichtepunten fan Aldfryske tekstoerlevering, fynt de Aldfryske rjochtsteksten op plakken wol byldzjend, mar bellettry is it neffens him net.

De alderearste rjochtstekst fan de Friezen is yn it Latyn. Oan de ein fan de achtste iuw liet Karel de Grutte dizze Lex Frisionum (‘Wet fan de Friezen’) opstelle, doe’t it heidenske Fryslân definityf ûnderdiel wurden wie fan syn kristlik Frankysk Ryk. De Lex Frisionum beskriuwt it Fryske feterjocht dat jin tastie wraak te nimmen as ien jin ûnrjocht oandien hie.

Sa’n fiifhûndert jier nei de Lex Frisionum, fan 1300 ôf, folge in tiidrek dat yn rêd tempo alderhande offisjele dokuminten yn it Frysk opsteld waarden. Yn dy rjochtsteksten en oarkonden leine mûntsen de mûnling oerlevere rjochtsregels fêst foar de lokale bestjoerders. Dy woene dêrmei de Fryske frijheid en har eigen macht rjochtfeardigje. Dizze teksten hawwe foar it ûntstean fan in selsbewuste Fryske literatuer fan tige belang west. It Aldfryske rjocht is oerlevere yn sechstjin hânskriften en ien printe boek. In folle grutter part fan de wetsteksten gie ferlern troch plondering en sloop fan kleasters yn de sechstjinde iuw. It printe boek, gauris sljochtwei ‘Druk’ neamd, is fan om ende by 1485. It is it earste Frysktalige boek, en as earste printe ‘lânrjocht’ in Europeesk monumint.

De wrâld dy’t de wetten beskriuwe is in hurden-ien, dêr’t minsken har ûnder barre omstannichheden steande hâlde moasten en dêr’t agresje, geweld en eare in wichtige rol spilen. Sa mocht in widdo, neffens in byldzjende beskriuwing yn ‘De Fjouwerentweintich Lânrjochten’, it lân dat har bern takaam allinne ferkeapje wannear’t it bern de winter net oerlibje soe, mei syn ‘neakene lea en syn hûsleazens en it gemis fan syn heit’. Boeteregisters litte sjen wat foar kompensaasje folgje moast op fysyk geweld: ‘In fûstslach: 4 pinningen. Twa earen ôfslein: 12 mark.’
Grimm fûn it Fryske rjocht opfallend earlik, want hûs en hiem wiene hillich en fergripen op in oar syn gerjochtichheid waarden ekstra swier straft. Mar der wiene ek minder noflike gebrûken. By de tsjettelproef moast de oanklage persoan mei de bleate hân in foarwerp út in tsjettel mei siedend wetter opfiskje. Wiene de brânwûnen nei in beskate termyn noch net genêzen, dan wie de oanklage neffens it ‘iensidich godsoardiel’ skuldich.
Poëtysk is ta beslút de Aldfryske ‘ivichheidsformule’. Dêr wurdt yn sein dat it rjocht duorje sil ‘salang’t de wyn fan de wolkens waait en it gers groeit en de beam bloeit’ (‘alsoe langhe, soe di wynd fan dae vlkenum wayth ende ghers groyt ende baem bloyt’).

Ein achttjinde, begjin njoggentjinde iuw wie Aldfrysk yn akademyske rûnten in populêr fak. It âlde Frysk gou doe yn Dútslân as oerboarne foar de Germaanske talen, en de gelearde lju sochten yn de Aldfryske wetsteksten om boustiennen foar de eigen nasjonaliteit. Grimm ynspirearre tiidgenoaten om letterlik mei te sykjen. Dat koe nuver útpakke. De Dútske baron Karl Freiherr von Richthofen (1811-1888) reizge alle Noard-Dútske en Nederlânske biblioteken del en kocht yn Ljouwert seis Aldfryske hânskriften op. Nei syn dea waarden se yn 1922, mei in berop op nasjonaal-Fryske sentiminten, weromkocht troch de ‘Provinciale Bibliotheek van Friesland’, no Tresoar. Dêr leit de Richthofen-kolleksje no as in bysûndere skat yn it argyf.